Теория:
У курсе беларускай мовы выдзяляюць асноўныя віды пісьмовых прац:
1) дыктант (дакладная перадача на пісьме таго, што прадыктаваў настаўнік);
2) сачыненне (пісьмовае выказванне па вольнай ці дадзенай тэме);
3) пераказ (перадача на пісьме пачутага тэксту дакладна ці блізка да арыгінала);
4) пераклад (перадача тэксту іншай мовы на беларускую) і інш.
Усе пісьмовыя працы падзяляюцца на нятворчыя (дыктант) і творчыя (сачыненне, пераклад, пераказ), г. зн. тыя, якія дазваляюць уносіць пэўныя змены ў тэкст ці нават ствараць уласны тэкст.
1. Падрабязны пераказ з’яўляецца творчай работай, аднак арыентуе вучняў на максімальную дакладнасць у перадачы таго тэксту, які агучаны.
2. Сціслы пераказ заснаваны на выбары з тэксту найбольш істотнага, г. зн. таго, што раскрывае асноўны сюжэт падзеі, дзеяння, змест апісання.
Патрабаванні да сціслага пераказу:
1) захаванне тыпу тэксту (апісанне, разважанне, апавяданне), г. зн. пры пераказе апавядання — уступ, асноўную частку і заключэнне патрэбна захаваць; разважання — тэзіс, доказы і вывады; апісання — агульную ацэнку прадмета і апісанне асобных яго прыкмет. Пры гэтым падрабязнасці (удакладненні) у абставінах падзей, разгорнутыя апісанні з’яў і прадметаў пажадана апускаць;
2) пераказаны тэкст павінен быць таго ж самага стылю, што і арыгінал;
3) захаванне тэмы і ідэі тэксту;
4) выбар неабходнага матэрыялу, скарачэнне менш істотнага для раскрыцця тэмы, ідэі, сюжэта.
Тэхналогія выканання сціслага пераказу (прыкладная):
1) праслухоўванне тэксту;
2) вызначэнне яго тэмы і ідэі, тыпу, стылю, яркіх вобразных сродкаў;
3) складанне падрабязнага плана расповеду, апісання ці разважання;
4) скарачэнне неістотных дэталяў, момантаў у сюжэце;
5) пісьмовы пераказ кожнай часткі плана без скарочаных момантаў;
6) рэдагаванне запісанага на чарнавіку;
7) перапісванне ўзноўленага і перапрацаванага тэксту на чыставік.