Теория:
Назоўнікі другога скланення выяўляюць асаблівасці формазмянення ў родным склоне.
Усе назоўнікі ніякага роду ўжываюцца з канчаткамі –а (–я): няма вядра, поля, імгнення.
Назоўнікі мужчынскага роду ўжываюцца з канчаткамі –а (–я), калі абазначаюць:
• назвы асоб, жывых істот (чалавека, матыля, камара);
• канкрэтныя прадметы (стала, пенала, алоўка);
• геаграфічныя назвы (Мінска, Ваўкавыска, горада);
• адзінкі вымярэння (кілаграма, цэнтнера, вата);
• арганізацыі, прадпрыемствы (інстытута, аддзела, камбіната);
• механічныя прыстасаванні, механізмы і іх асобныя дэталі (камбайна, матора, цыферблата);
• навуковыя тэрміны (косінуса, назоўніка, канчатка) і інш.
• назвы асоб, жывых істот (чалавека, матыля, камара);
• канкрэтныя прадметы (стала, пенала, алоўка);
• геаграфічныя назвы (Мінска, Ваўкавыска, горада);
• адзінкі вымярэння (кілаграма, цэнтнера, вата);
• арганізацыі, прадпрыемствы (інстытута, аддзела, камбіната);
• механічныя прыстасаванні, механізмы і іх асобныя дэталі (камбайна, матора, цыферблата);
• навуковыя тэрміны (косінуса, назоўніка, канчатка) і інш.
Назоўнікі мужчынскага роду ўжываюцца з канчаткамі –у (–ю), калі абазначаюць:
• абстрактныя паняцці (характару, розуму, смутку);
• рэчыўныя прадметы (кіслароду, воцату, цукру), але хлеба, аўса;
• прыродныя з’явы (дажджу, грому, цыклону);
• апрадмечаныя дзеянні (снегападу, паходу, інструктажу);
• прасторавыя і часавыя паняцці (лугу, лесу, небакраю, часу),
• сацыяльныя, мастацкія, эканамічныя і палітычныя плыні, тэорыі (дарвінізму, капіталізму, сентыменталізму) і інш.
• абстрактныя паняцці (характару, розуму, смутку);
• рэчыўныя прадметы (кіслароду, воцату, цукру), але хлеба, аўса;
• прыродныя з’явы (дажджу, грому, цыклону);
• апрадмечаныя дзеянні (снегападу, паходу, інструктажу);
• прасторавыя і часавыя паняцці (лугу, лесу, небакраю, часу),
• сацыяльныя, мастацкія, эканамічныя і палітычныя плыні, тэорыі (дарвінізму, капіталізму, сентыменталізму) і інш.
У месным склоне назоўнікі другога скланення маюць наступныя канчаткі: на мяккі — канчатак –і; на цвёрды — канчатак –е; на зацвярдзелы — канчатак –ы; на г, х — канчаткі –е , –у, –ю.
склон | асновы | |||
на мяккі | на цвёрды | на зацвярдзелы (ж, ш, дж, ч, р, ц – не з т) | на г, к, х | |
Месны | на пол-і у жыцц-і | у горадз-е у лес-е | у даждж-ы у шалаш-ы | на стоз-е на кажус-е Але: на шляху |
Назоўнікі з асновай на к ужываюцца з канчаткам –у (–ю), калі абазначаюць асоб (аб настаўніку, герою, Мікалаю, пры брату, сыну, зрэдку пры браце, сыне), а таксама калі к не чаргуецца з мяккім зычным (у будынку, аб агурку).