Теория:
Слова, якое мае толькі адно значэнне, называецца адназначным.
Жарнасек — чалавек, які вырабляе, а таксама насякае жорны.
Ларнет — складныя акуляры з ручкай.
Жарнасек — чалавек, які вырабляе, а таксама насякае жорны.
Ларнет — складныя акуляры з ручкай.
Адназначнымі звычайна з’яўляюцца словы, якія абазначаюць:
1) навуковыя тэрміны (назоўнік, словазлучэнне, кавалентная сувязь, трохвугольнік, бісектрыса);
2) уласныя назвы (Мікалай, Сатурн, Баранавічы);
3) родавыя назвы дрэў, раслін, мінералаў і інш. (сасна, канюшына, бурштын).
Усе значэнні мнагазначнага слова ў тлумачальных слоўніках падаюцца пад адным слоўнікавым артыкулам (слова з пералікам яго значэнняў).
Такое размяшчэнне выклікана тым, што ўсе значэнні манагазначнага слова маюць нешта агульнае, блізкае паміж сабой.
Адзінарны, -ая, -ае. 1. Які складаецца з адной часткі; не падвойны. Адзінарныя вокны. 2. Прызначаны для аднаго, разлічаны на аднаго чалавека. Адзінарны ложак. Адзінарная палатка (А.Я.Баханькоў, І.М.Гайдукевіч, П.П.Шуба. Тлумачальны слоўнік беларускай мовы, 1996).
Ад манагазначных слоў трэба адрозніваць амонімы — словы, аднолькавыя па напісанні, але зусім розныя па значэнні (паміж імі няма нічога агульнага). Іх тлумачэнне падаецца ў розных слоўнікавых артыкулах.
Рацыя1, і, ж. Прыёмна-перадатачная радыёстанцыя, звычайна пераносная.
Рацыя2, і, ж. Разумная падстава, сэнс, аснова; слушнасць. Ён мае рацыю так гаварыць (А.Я.Баханькоў, І.М.Гайдукевіч, П.П.Шуба. Тлумачальны слоўнік беларускай мовы, 1996).
Рацыя2, і, ж. Разумная падстава, сэнс, аснова; слушнасць. Ён мае рацыю так гаварыць (А.Я.Баханькоў, І.М.Гайдукевіч, П.П.Шуба. Тлумачальны слоўнік беларускай мовы, 1996).
Прамое значэнне слова — гэта асноўнае лексічнае яго значэнне. Напрыклад, маці — жанчына, якая нарадзіла і выхоўвае дзіця; летні – які мае адносіны да лета.
Пераноснае значэнне — гэта тое значэнне, якое выяўляе з’явы, прыметы і дзеянні апасродкавана, праз перанос уласцівасцей. Напрыклад, чалавек спявае (прамое значэнне) і вецер спявае (вецер набывае ўласцівасці чалавека, г. зн. адбываецца перанос дзеяння з жывой на нежывую істоту).
Сінонімы — словы, розныя па гучанні і напісанні, але блізкія па значэнні: моцны і магутны, лёгкі і няцяжкі. Сінонімамі могуць быць толькі словы адной часціны мовы ці ўстойлівыя выразы (фразеалагізмы): мала і кот наплакаў, уважліва і наставіўшы вушы.
Часам сінонімамі з’яўляюцца словы, якія маюць адценні значэнняў: вецер (рух паветраных мас), вятрыска (халодны калючы вецер), ураган (вельмі моцны вецер).
Ужыванне сінонімаў дазваляе ўзбагаціць маўленне, перадаць самыя падрабязныя асаблівасці паняццяў.
Антонімы — словы, якія маюць супрацьлеглае значэнне: чорны і белы, яркі і цёмны, кароткі і доўгі.
Як правіла, не маюць антонімаў словы з канкрэтным значэннем (прас, нож) і навуковыя тэрміны (прыметнік, азначэнне).
Выкарыстанне антонімаў дазваляе больш ярка перадаць асаблівасці паняццяў праз выяўленне іх непаўторнасці, непадобнасці паміж сабой.