Теория:
Дзеепрыметнікавы зварот можа адасабляцца або не адасабляцца коскамі ў залежнасці ад:
1) пазіцыі, у якой ён стаіць у адносінах да паяснёнага слова;
2) часціны мовы, якой выражана паяснёнае слова (назоўнікам ці асабовым займеннікам).
Калі дзеепрыметнікавы зварот стаіць перад паяснёным словам назоўнікам, то на пісьме ён не адасабляецца.
Узор:
│Напоўненыя радасцю│сэрцы зліліся ў адзін парыў.
Схема сказа: │Дзеепрым. зв.│наз.
Дзеепрыметнікавы зварот і адзіночны дзеепрыметнік аддзяляецца коскай, калі стаіць пасля назоўніка, які ён паясняе.
Узор:
Мы нарэшце адшукалі дом, │схаваны ў глыбіні саду│. (Схаваны (дзе?) у глыбіні саду — дзеепрыметнікавы зварот).
Схема сказа: Наз., │дзеепрым. зв.│.
Лабановіч, зацікаўлены, глянуў яшчэ раз на пасаду. (Зацікаўлены - адзіночны дзеепрыметнік).
Схема сказа: Наз., адзін. дзеепрым., ...
Калі дзеепрыметнікавы зварот стаіць пасля паяснёнага слова назоўніка і знаходзіцца ў сярэдзіне сказа, то ён выдзяляецца коскамі з двух бакоў.
Узор:
Шырокі луг, │пакрыты мурожнай травой│, раскінуўся перад намі.
Схема сказа: Наз., │дзеепрым. зв.│, ...
Калі дзеепрыметнікавы зварот ці адзіночны дзеепрыметнік адносіцца да асабовага займенніка, то яны выдзяляюцца коскамі незалежна ад месца ў сказе.
Узор:
Ён, │захоплены песняй│, не заўважаў нічога вакол. (Захоплены (чым?) песняй — дзеепрыметнікавы зварот).
Схема сказа: Асаб. займ., │дзеепрым. зв.│, ...
Узрушаны, я адразу пачаў збірацца дадому. (Узрушаны - адзіночны дзеепрыметнік).
Схема сказа: Адзін. дзеепрым., асаб. займ.
Адасабляецца | Не адасабляецца |
Наз., │дзеепрым. зв.│. | │Дзеепрым. зв.│наз. |
Наз., │дзеепрым. зв.│, ... | ... │дзеепрым. зв.│наз. |
Наз., адзін. дзеепрым., ... | |
Асаб. займ., │дзеепрым. зв.│, ... | |
Асаб. займ., дзеепрым., ... | |
│Дзеепрым. зв│, асаб. займ. | |
Адзін. дзеепрым., асаб. займ. |